Herstel van de eigen verantwoordelijkheid

Door Klariet Bolle

Het feit dat de overheid op heel veel zaken aangesproken kan worden heeft ons opgezadeld met een vergaande regelgeving, onvoldoende resultaten en hoge kosten. Ik pleit voor het herstel van de eigen verantwoordelijkheid, onder andere in de openbare ruimte en in de gezondheidszorg. De overheid heeft mijns inziens wel een rol in het scheppen van voorwaarden, zoals het bevorderen van weerbaarheid, waardoor men verantwoordelijk kan zijn voor zijn eigen beslissingen en daden.

Eigen kracht conferenties goed begin

Binnen de jeugdzorg worden “eigen kracht conferenties” ingezet. Dit is een prima manier om ouders en andere familieleden te betrekken bij de oplossing van een probleem, waardoor hun zelfvertrouwen en het geloof in eigen kracht worden hersteld. Het zou echter nog verder moeten gaan en een attitude moeten worden van elke jeugdhulpverlener: “Wat kan de hulpvrager zelf en hoe kan ik deze daarbij ondersteunen?” Natuurlijk er zijn situaties, die intensieve zorg – bemoeizorg – vereisen, maar de gang van zaken rond “het zeilmeisje” laat zien, dat bevoogding ook wordt toegepast bij normaal gezonde kinderen, die zich ongebruikelijk gedragen.

Opvoeden is een vak geworden

Het blijft niet beperkt tot probleemsituaties. De opvoeding zelf wordt steeds meer gezien als het werk van professionals. Dit is het gevolg van verschillende ontwikkelingen.

Tweeverdieners met kinderen zoeken betrouwbare opvang. Omdat die opvang deels door de overheid gefinancierd wordt, stelt deze daar – terecht – strenge eisen aan. De continue aandacht voor kinderen staat in schril contrast met de vrijheid, waarin hun ouders zijn opgegroeid. “Vallen en zelf weer opstaan” is er niet meer bij. Hoe moeten deze kinderen leren?
We zijn onverdraagzamer geworden. Het geluid van spelende kinderen wordt steeds vaker als overlast ervaren. Kinderen, die te kort worden gehouden, gaan daar natuurlijk op reageren, waardoor een situatie ook werkelijk kan escaleren. Bovendien gaan ouders verhaal halen, als hun kind terecht (of onterecht) door andere volwassenen de les wordt gelezen. Kinderen leren daar niet van of interpreteren het verkeerd.
Men let vooral op wat er niet goed gaat. Door de focus op probleemjongeren en de algemene maatregelen, die vervolgens genomen zijn lijkt het alsof het met de hele jeugd slecht gaat. Het vertrouwen in de opvoedkundige capaciteiten van ouders is daardoor onder druk komen te staan.

Opvoeden tot zelfstandigheid

Ouders moeten kinderen leren voor zich zelf te zorgen. Niet iedereen is daartoe instaat. Dat hun taak deels elders – bijvoorbeeld op school – wordt overgenomen is een logische ontwikkeling, maar kan ook tot gevolg hebben dat de ouders helemaal buiten beeld raken. Ouders van hoog tot laag hebben ook zelf vaak de neiging hun kind de hand boven het hoofd te houden. Tegen de tijd dat ze volwassen zijn, hebben relatief weinig jongeren geleerd zelfstandig met geld om te gaan. Ook op dat gebied vertrouwt men er teveel op dat de overheid wel ingrijpt als het mis gaat.

Jeugdbeleid is dichtgekaderd

Men klaagt erover dat kinderen zoveel achter de computer zitten en niet meer buiten spelen. Dat komt o.a. omdat het minder goed mogelijk is. Niet in de laatste plaats doordat ook het buitenspelen gereguleerd is. De overheid kan aansprakelijk gesteld worden als een kind gewond raakt op een speelplek. Het is daarom volkomen logisch dat de overheid probeert alle risico’s uit te sluiten. Los van het feit dat dit onmogelijk is, leren kinderen – en hun ouders - niet meer om zelf op te letten, terwijl het spelgenot ook minder is.

Wat te doen?

Overheidsfinanciering en angst voor grote gevolgen als men aansprakelijk gesteld wordt hebben geleid tot toenemende regelgeving en bevoogding, waarvan het einde nog niet in zicht lijkt te zijn. Mijns inziens komt dat omdat het niet effectief is. Dit is zeker niet alleen te wijten aan de overheid. Vaak en te snel zoekt men de schuld of de oplossing bij een ander. De overheid kan het wel bevorderen! Door systematisch eerst te kijken wat mensen (er) zelf (aan) kunnen doen en hen daar zonodig bij te ondersteunen, niet alleen in de jeugdzorg, maar ook in het jeugdbeleid, worden jongeren en hun ouders weerbaar gemaakt.